Η διαχείριση του πένθους είναι μια απαιτητική και επίπονη διαδικασία, διαφορετική σε ένταση και σε διάρκεια για τον καθένα. Αγγίζει μάλιστα τα όρια της τραγικότητας όταν ο κύκλος της ζωής σπάει άδικα και αιφνιδιαστικά, καθώς αφαιρεί βίαια το δικαίωμα στον αποχαιρετισμό. Δεν παύει, όμως, να είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι ζωής.
Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τα 5 στάδια του πένθους καταγράφηκαν για πρώτη φορά το 1969 από την Elizabeth Kubler –Ross (Ελίζαμπεθ Κιούμπλερ Ρος), στο βιβλίο της “On death and Dying”. Αυτά τα στάδια έχουν μια συγκεκριμένη διαδοχή, που, όμως, δεν ακολουθείται αυστηρά κι απόλυτα. Επίσης, ο χρόνος παραμονής στο κάθε στάδιο είναι σχετικός και εξαρτάται από τον χαρακτήρα εκείνου που θρηνεί, το είδος της σχέσης που τον συνδέει με εκείνον που χάθηκε, την αιτία της απώλειας, κ.α.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τη συγγραφέα τα 5 στάδια του πένθους είναι τα εξής:
- Άρνηση και απομόνωση
Σ’ αυτό το πρώτο στάδιο ενεργοποιείται ένας ισχυρός αμυντικός μηχανισμός και το άτομο αρνείται το τραγικό συμβάν για να προστατευτεί από το σοκ της απώλειας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απομόνωσή του, υιοθετώντας μια απόμακρη στάση από όσα συμβαίνουν γύρω του. Αυτή η πρώτη αντίδραση θεωρείται φυσιολογική και αναμενόμενη, κυρίως όταν η απώλεια είναι αιφνίδια.
- Θυμός
Όταν το στάδιο της άρνησης υποχωρεί, το άτομο που θρηνεί έρχεται αντιμέτωπο με την σκληρή πραγματικότητα και παίρνει τη θέση του ένας άλλος αμυντικός μηχανισμός, αυτός του θυμού. Θυμός προς τα άλλα μέλη της οικογένειας, προς εκείνους που προκάλεσαν ή που δεν κατάφεραν να αποτρέψουν την απώλεια, ακόμα και προς τον θεό. Μερικές φορές ο θυμός μπορεί να εκφράζεται και προς το ίδιο το άτομο που χάθηκε, επειδή ακριβώς είναι η αιτία αυτού του αβάσταχτου πόνου.
- Η διαπραγμάτευση
Εδώ χωράνε όλα τα «αν» και «ίσως», που θα μπορούσαν να είχαν ανατρέψει το γεγονός. Αυτός είναι ο τελευταίος αμυντικός μηχανισμός, που οδηγεί πολλές φορές σε μια διαπραγματευτική προσέγγιση του «θείου», ως μια τελευταία προσπάθεια αποδοχής της σκληρής πραγματικότητας.
- Κατάθλιψη
Στη βιβλιογραφία αναφέρεται ότι υπάρχουν δύο είδη κατάθλιψης που συνδέονται με την απώλεια. Η πρώτη είναι η θλίψη που συνδέεται με τα πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας, για τα οποία δεν υπάρχει καθόλου ενέργεια και διάθεση στη διαχείρισής τους. Η δεύτερη μορφή κατάθλιψης είναι εσωτερικευμένη και είναι αυτή που οδηγεί σταδιακά στην προετοιμασία για τον οριστικό αποχαιρετισμό του αγαπημένου προσώπου.
- Αποδοχή
Το στάδιο της αποδοχής είναι αυτό που έρχεται τελευταίο, αλλά όχι πάντα με τον ίδιο ρυθμό σε όλους. Είναι περιπτώσεις ανθρώπων που ταλαντεύονται για πολλά χρόνια στα προηγούμενα στάδια, πριν φτάσουν στην αποδοχή που τους λυτρώνει από τη θλίψη και τον θρήνο. Στην αποδοχή υπάρχει και πάλι απόσυρση, αλλά πλέον και μια εσωτερική ηρεμία, καθώς το άτομο είναι έτοιμο να πιάσει ξανά το νήμα της ζωής του έχοντας αποδεχτεί την απώλεια.
Το να γνωρίζουμε αυτά τα στάδια μας βοηθάει στο να παρατηρούμε τον τρόπο που διαχειρίζεται την απώλεια ο δικός μας άνθρωπος - αυτός που παλεύει να συνειδητοποιήσει και να αποδεχτεί την αμετάκλητη και οριστική απουσία - και να τον βοηθήσουμε να φτάσει όσο γίνεται πιο ανώδυνα και πιο γρήγορα στην αποδοχή της.
