Η σχέση της Φωτεινής Ναούμ με τη γραφή υπήρξε πάντα καθοριστική στη ζωή της, διαβάζω στο βιογραφικό της και δε θα διαφωνήσω. Παρακολουθώντας τον δημόσιο λόγο της τα τελευταία, μπορώ να επιβεβαιώσω ότι έχει εκείνη τη στόφα του γραφιά που αποτυπώνει με λέξεις καθετί που αφουγκράζεται.
Στη νουβέλα της «Ο Διαχειριστής», η οποία πρόσφατα επανακυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΚΥΦΑΝΤΑ, χαρτογραφεί τα μονοπάτια της μοναξιάς ενός σύγχρονου ανθρώπου της διπλανής πόρτας με τρόπο διεισδυτικό, ρεαλιστικό, συχνά ωμό, που, ωστόσο, κερδίζει τον αναγνώστη με την αλήθεια του.
Αν και διαχειριστής, ο ήρωας σου το μόνο πράγμα που καταφέρνει να διαχειριστεί στη ζωή του είναι τα κοινόχρηστα μιας οικοδομής. Κατά τα άλλα, η μοναξιά και η θλίψη φαίνεται μόνιμα να κερδίζουν την παρτίδα. Πόσο κοντά στη σύγχρονη αστική εικόνα του ανθρώπου είναι τελικά «Ο Διαχειριστής»;
Εξαρτάται από τον τρόπο που επιλέγει να ζήσει κανείς. Έχω γνωρίσει ανθρώπους και από τις δύο πλευρές. Κάποιοι κοινωνικοί κι άλλοι κλεισμένοι, εγκλωβισμένοι, οριοθετημένοι. Πράγματι, ο διαχειριστής είναι ένας άνθρωπος παραιτημένος. Παρατηρητής της ζωής του. Ανταποκρίνεται δυστυχώς σε μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων, που βλέπουν τη ζωή τους να βουλιάζει και δεν έχουν καμία δύναμη να κάνουν κάτι γι αυτό.
Η γραφή σου είναι εξαιρετικά διεισδυτική όσον αφορά τα μοναχικά μονοπάτια, στα οποία βαδίζει ο σύγχρονος άνθρωπος. Δεν μπορώ να μη ρωτήσω, λοιπόν, αν υπάρχει βιωματική εσάνς σε όλο αυτό ή «θα ρίξουμε το φταίξιμο» στην αντίληψη και ενσυναίσθησή σου με όσα συμβαίνουν γύρω μας.
Μου πήρε πολλά χρόνια για να μπορώ να πω ανοιχτά πια, πως είμαι μέσα σε κάθε βιβλίο που γράφω. Με διαφορετικούς τρόπους μοιράζομαι, σκορπίζομαι σε όλους τους ήρωες. Με «διασκεδάζει» συχνά να περιπαίζω την πραγματικότητα, να την τσιγκλάω, να την αποδομώ. Στο συγκεκριμένο βιβλίο με ενδιέφερε ο γάμος και η απομάκρυνση που μπορεί να φέρει όχι μόνο ανάμεσα στο ζευγάρι, αλλά και στη σχέση του πατέρα κυρίως με τα παιδιά.
Τελικά, η μοναξιά έρχεται μόνη της ή την προσκαλούμε με κάποιον τρόπο στη ζωή μας;
Υπάρχουν και ατυχίες στη ζωή. Συνθήκες που αναγκάζεσαι να μείνεις μόνος. Υπάρχουν κι άνθρωποι που την επιλέγουν. Μα ακόμη και τότε νομίζω μιλάμε για μοναχικότητα και όχι μοναξιά. Η μοναχικότητα είναι χρήσιμη και συχνά απαραίτητη. Η μοναξιά είναι σκληρή. Δεν αξίζει σε κανέναν.
Χρησιμοποιείς τα επαναλαμβανόμενα λεκτικά μοτίβα, γεγονός που εντείνει την απελπισία του ήρωα καθώς βυθίζεται σε μια καθημερινότητα που επαναλαμβάνεται, χωρίς ένδειξη μιας αλλαγής. Ήταν εξ’ αρχής επιλογή ή σου βγήκε στην πορεία, ως απόρροια μια ασθματικής γραφής και έντασης κατά τη συγγραφή;
Ξεκίνησα με αυτόν τον ρυθμό, παίρνοντας όλα τα ρίσκα, που σημαίνει πως κάποιους μπορεί και να τους κουράσει, να τους ενοχλήσει και τα λοιπά, αλλά στόχος μου ήταν να δημιουργήσω ένα κλειστοφοβικό περιβάλλον κι ένα βιβλίο, που θα ικανοποιούσε πρωτίστως εμένα. Προσπάθησα πολύ να μην ξεφύγω από το ύφος. Ήταν ένα στοίχημα με τον εαυτό μου. Νομίζω το κέρδισα.
Αν θα θέλαμε να βρούμε την αρχή στον «μίτο της Αριάδνης» του ήρωα, ποια στιγμή ήταν εκείνη που σηματοδότησε την παραίτησή του από τη ελπίδα και τον έριξε στο λαβύρινθο της ματαιότητας;
Από τον ερχομό των παιδιών υποψιάζομαι. Και την απουσία του κουμπάρου. Αν σε κάτι πιστεύω βαθιά, είναι η έννοια της φιλίας. Η απομάκρυνση/απώλεια/ φυγή κάποιου που έχεις επιλέξει για φίλο, μπορεί να μετατοπίσει το είναι σου. Κι έπειτα, τα παιδιά συχνά δεν δένουν το ζευγάρι ως είθισται να λέγεται, αλλά το απομακρύνουν. Το κάνουν κάτι άλλο από αυτό που υπήρξε αρχικά. Δεν είναι εραστές. Δεν είναι οι δύο που ο κόσμος περιστρέφεται γύρω τους. Γίνονται κάτι άλλο. Μένουν κι οι δυο στην απέξω.
Η ερωτική απιστία που εμφανίζεται στην ιστορία φέρνει κοντά δυο ανθρώπους που νιώθουν εντελώς μόνοι ακόμη και δίπλα στους δικούς τους ανθρώπους. Μπορεί αν πετύχει μια ερωτική σχέση που ξεκινά ή βασίζεται σε τέτοια συναισθήματα;
Η αλλαγή συμβαίνει όταν αποφασίζεις να αλλάξεις ο ίδιος. Κανείς δεν μπορεί να σε «σώσει», αν δεν θες ο ίδιος να σωθείς. Οι δυο τους έχουν μια περίεργη σχέση. Όλα είναι σε υπολανθάνουσα μορφή. Λίγο σύντροφοι, λίγο εραστές, λίγο φίλοι. Σίγουρα κι οι δυο φοβισμένοι. Αυτό τους δένει. Ο φόβος να αλλάξουν τη ζωή τους. Άρα δεν θα προσχωρούσαν ποτέ σε κάτι άλλο. Είναι χαμένοι από χέρι.
Κάποιος λάτρης της πιο ήπιας απεικόνισης της πραγματικότητας θα μπορούσε ίσως να σε χαρακτηρίσει σκληρή με τους ήρωες τους. Τους ξεγυμνώνεις. Και η αλήθεια –όπως και η ζωή- δεν είναι πάντα ωραία. Αγάπησες τους ήρωές σου ή υπήρξαν άνθρωποι που ήθελες να «ξορκίσεις» γράφοντας γι΄ αυτούς;
Δε μ' ενδιαφέρει να αγαπήσω τους ήρωές μου. Με ενδιαφέρει να τους «ζήσω». Ναι, έχουν πει πως ήμουν σκληρή αλλά εδώ υπάρχουμε σκληροί με τον εαυτό μας, τους ήρωες θα λογαριάζουμε; Κι έπειτα μου αρέσει ο ρεαλισμός. Ο κυνισμός με μια κρυμμένη τρυφερότητα. Αυτό νομίζω πως είναι τελικά το βιβλίο. Αληθινό και βαθιά τρυφερό. Το χρωστούσα σε έναν συγκεκριμένο άνθρωπο αυτό το βιβλίο. Γράφοντας το βέβαια, ανακάλυψα πως μας αφορά όλους.
Κλείνοντας: «Οι νύχτες είναι αδυσώπητα σκληρές. Από πάντα ήταν. Όχι πως οι μέρες πονούν λιγότερο. Έχει να κάνει απλά με το φως. Σε αποπροσανατολίζει η θέα της καθημερινότητας. Εντάσσεται εύκολα στην οριοθετημένη σου ρουτίνα», μια από τις αλήθειες του βιβλίου σου. Σε ποια αλήθεια μέσα στις 205 σελίδες του συναντά κανείς περισσότερο την αλήθεια της Φωτεινής;
Από την αρχή ακόμη. Εκεί που μιλάει για μια κατσαρόλα που βράζει. Κάπως έτσι νιώθω μονίμως. Να βράζω έτοιμη να ανατιναχτώ σε κάθε ευκαιρία. Ευτυχώς που συχνά, κάποιος περνά, ανοίγει το καπάκι, και εκτονώνεται η κατάσταση.
Ιωάννα Γκανέτσα, Συγγραφέας
