Tο γυναικείο στήθος, ήταν ανέκαθεν ένα σύμβολο ομορφιάς, γονιμότητας και θηλυκότητας.
Υπάρχει μια διαρκής και ιστορικά καταγεγραμμένη τάση του ανθρώπινου είδος να αναπαριστά το στήθος, όπως μπορούμε χαρακτηριστικά να παρατηρήσουμε στην Αφροδίτη του Willendorf, αγαλματίδιο το οποίο φαίνεται να δημιουργήθηκε πριν 25.000 χρόνια.
Η εμφάνιση του μαστού συμβόλιζε και συμβολίζει τη μητρότητα από τη μία και τη σεξουαλικότητα από την άλλη πλευρά. Ο μαστός αντιπροσωπεύει την ανάγκη αναζήτησης ψυχολογικής και σωματικής υποστήριξης, ενώ στην Ελληνική μυθολογία σχετιζόταν με την αναγέννηση της φύσης. Στην αρχαία Αίγυπτο, το γυναικείο στήθος εμφανίζονταν γυμνό στην τέχνη μόνο για θρησκευτικούς λόγους, για να συνδυαστεί η σχέση των βασιλιάδων με τους θεούς.
Στους αρχαίους πολιτισμούς υπήρχε η άποψη ότι η αναπαραγωγική και η σεξουαλική δύναμη των μαστών ήταν ουσιαστικά δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Πολλά βουνά τα οποία μοιάζουν με στητό στήθος, έχουν γίνει αντικείμενο θρησκευτικής και προγονικής λατρείας, και ο ίδιος ο μαστός αποτελεί πάντα αντικείμενο ευημερίας. Πέρα από τη βιολογική του σημασία, η αναφορά στο γυναικείο στήθος, επηρεάζεται από το ρόλο που διαδραματίζει μια γυναίκα μέσα στους κόλπους της κοινωνίας στην οποία ζει.
Ο βιολογικός ρόλος της παραγωγής γάλακτος και θρέψης του νεογνού είναι αναμφισβήτητος. Οι σύγχρονες απόψεις θεωρούν πως ενώ ο θηλασμός εξυπηρετείται από αντανακλαστικά κέντρα, δεν είναι απόλυτα ενστικτώδης διαδικασία όπως πιστεύαμε, αλλά είναι περισσότερο μια διαδικασία μάθησης και εξάσκησης, τόσο για τη μητέρα όσο και για το νεογνό. Επιπρόσθετα, άλλες λειτουργίες που εξυπηρετούνται από τους μαστούς, είναι η μεταφορά ανοσοποιητικών παραγόντων μέσω του θηλασμού, καθώς και η στενή σχέση που αναπτύσσει η μητέρα με το βρέφος και η οποία πιθανά προσφέρει αναπτυξιακά πλεονεκτήματα.
Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για τους λόγους για τους οποίους το γυναικείο στήθος είναι το μοναδικό στο ζωικό βασίλειο που αναπτύσσεται ακόμη και όταν η γυναίκα δεν είναι έγκυος. Έτσι υπάρχει μια άποψη, η οποία ισχυρίζεται ότι η σταδιακή ανάπτυξη του μαστού από την εφηβεία και η ώριμη εν τέλει εμφάνισή του, αποτελούν κομμάτια της σεξουαλικής επιλογής και αναπαραγωγής.
Ο σχετικός με το γυναικείο στήθος φετιχισμός, ισχυρίζεται ότι έχουν εξελιχθεί για να επηρεάσουν την ανθρώπινη σεξουαλικότητα και όχι αποκλειστικά για να εξυπηρετούν τη μητρική λειτουργία. Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι ο κάθε πολιτισμός αντιμετωπίζει διαφορετικά το μαστό ως προς τα βιολογικά του χαρακτηριστικά και τον κοινωνικό του ρόλο.
Ο μαστός είναι αδενώδες όργανο το οποίο διαθέτουν όλα τα θηλαστικά και έχει προορισμό την έκκριση γάλακτος μέσω της οποίας εξασφαλίζεται η θρέψη των νεογνών. Ο μαστικός αδένας είναι ιδιαίτερος, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι περισσότερες μορφολογικές αλλαγές και εξειδικευμένες διαφοροποιήσεις των ιστών, γίνονται μετά τη γέννηση και απαιτούν συγκεκριμένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κυττάρων. Μετά τον τοκετό το στήθος είναι συνήθως ψηλαφητό αλλά δεν έχει σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. Η προσαρμοσμένη στο φύλο ανάπτυξη του μαστού, θα αρχίσει στην εφηβεία κάτω από τον έντονο έλεγχο των ορμονών και κυρίως των οιστρογόνων.
Η θηλαρχή, η έντονη δηλαδή ανάπτυξη του αδένα στο γυναικείο φύλο ξεκινάει μεταξύ 9 και 13 ετών. Υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις στην ανάπτυξη του μαστού εξαιτίας των επιπέδων της ωρίμανσης, της φυλής και των ορμονικών συγκεντρώσεων.
Οι δυο μαστοί καταλαμβάνουν την πρόσθια επιφάνεια του θώρακα, εκτείνονται από τη 2η έως την 6η πλευρά, εσωτερικά 1,5 εκ από το έξω χείλος του στέρνου ως και την μέση μασχαλιαία γραμμή, όρια τα οποία συμβαδίζουν με τα όρια της μαστεκτομής. Στο κεντρικό τμήμα προβάλει η θηλή στην οποία και καταλήγουν 10-15 πόροι, ενώ γύρω από τη θηλή διακρίνεται η θηλαία άλως (το σκουρότερο τμήμα). Στο εσωτερικό του, ο μαστός αποτελείται ανατομικά και λειτουργικά από δύο στοιχεία, τα λόβια τα οποία κάτω από ορμονική διέγερση παράγουν το γάλα και τους πόρους, που μεταφέρουν το γάλα από τα λόβια στη θηλή.
Η λειτουργική μονάδα του μαστού είναι η πορολοβιακή μονάδα. Μπορείτε να φανταστείτε την πορολοβιακή μονάδα ως ένα τσαμπί από σταφύλι. Οι ρώγες του σταφυλιού είναι τα λόβια και οι πόροι του μαστού είναι τα μικρά κλωναράκια που συνεχώς μεγαλώνουν μέχρι να φτάσουν στο κεντρικό κλωνάρι. Τέτοιες μονάδες υπάρχουν 15-20 σε κάθε μαστό. Στο σημείο που τελειώνει το λόβιο και αρχίζει ο πόρος (τελική πορολοβιακή μονάδα-TDLU) ξεκινάει συνήθως ο καρκίνος του μαστού.
Σε νεαρές σχετικά γυναίκες και πριν την εμμηνόπαυση ο μαστός είναι αρκετά πυκνός, με αρκετά ανεπτυγμένο το στρώμα, τους πόρους και τα λόβια λόγω επίδρασης των ορμονών (οιστρογόνα και προγεστερόνη). Αυτή η επίδραση των ορμονών, εμφανίζεται να επηρεάζει τον έλεγχο του ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού και στον καρκίνο του μαστού. Καθώς η ηλικία της γυναίκας αυξάνεται, οι φυσιολογικές δομικές μονάδες του μαστού αντικαθίστανται από λίπος (υποστροφή του μαστού). Το μέγεθος των μαστών μπορεί να αυξηθεί και να μειωθεί σε απόκριση των διακυμάνσεων βάρους. Μετά τη γαλουχία, η απομάκρυνση των πλεονασματικών κυψελιδικών κυττάρων ακολουθείται από κυτταρικό θάνατο. Η παλινδρόμηση με το τέλος της γαλουχίας είναι το πιο δραματικό παράδειγμα φυσιολογικά ρυθμιζόμενης απόπτωσης σε ενήλικα ιστό. Μέσα από μια σειρά συντονισμένων διαδικασιών, περίπου το 80% του επιθηλίου απομακρύνεται σε μερικές ημέρες
Ιδιαίτερη σημασία και με μεγάλη συσχέτιση με τον καρκίνο, εμφανίζει το γεγονός ότι ο μαστός είναι ορμονοεξαρτώμενο όργανο. Η ανάπτυξη του ξεκινά από την 4η εμβρυική εβδομάδα, ενώ η μορφολογία του κατά τη γέννηση, την ήβη, κατά τις διάφορες φάσεις του κύκλου της περιόδου, την κύηση και τη γαλουχία, εξαρτάται άμεσα από τις γεννητικές ορμόνες, τις ορμόνες της αδενοϋπόφυσης και διάφορους αυξητικούς παράγοντες.
Ο συνδυασμός του βιολογικού του ρόλου, η ερωτική σημασία που του έχει δοθεί και η άποψη των ίδιων των γυναικών για την ταύτιση της θηλυκότητας τους με το μαστό, είναι οι παράγοντες για τους οποίους πιθανή του πάθηση, επηρεάζει ανεξίτηλα και πολυδιάστατα, σωματικά και ψυχολογικά την καθεμία γυναίκα που νοσεί.
Αυτό όμως το οποίο θα προσθέσουμε και είναι ιδιαίτερα σημαντικό στη σύγχρονη εποχή, είναι το γεγονός ότι ο καρκίνος του μαστού από μια έννοια συνυφασμένη με κοινωνικό στίγμα και συχνή αιτία απομόνωσης, έχει γίνει αφορμή παραγωγικής έκφρασης και χειραφέτησης από την πλευρά των γυναικών. Και μια τέτοια συμπεριφορά πρέπει να υιοθετηθεί, να προαχθεί και να στηριχθεί από όλους, ώστε να γίνει κατανοητό πως μια γυναίκα με μαστεκτομή έχει χάσει ένα βιολογικό της κυρίως όργανο, ούτε τον ερωτισμό της, ούτε την προσωπικότητά της, ούτε όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τον ίδιο της τον εαυτό.
