Η Ιωάννα Γκανέτσα είναι η συγγραφέας που ξέρει τον έρωτα από όλες τις πλευρές του, φανερές κι αθέατες. Παραμονές της γιορτής των Ερωτευμένων, λοιπόν, δε θα μπορούσαμε να έχουμε καλύτερη καλεσμένη.
Απάντησε σε όλες μας τις ερωτήσεις με το μοναδικό της λέγειν. Θέμα; Τι άλλο; Ο έρωτας, που θέλει τίτλο, που είναι το άνθος της ζωής μας και που μπορεί να καταλήξει, αν χρειαστεί, σε προθήκη ενός μουσείου... του μουσείου των ραγισμένων σχέσεων.
Και στα δυο βιβλία σου «Το άνθος της ζωής» και «Το μουσείο των ραγισμένων σχέσεων» (Εκδόσεις ΝΙΚΑΣ) αναδεικνύεις τα φιλοσοφικά, ψυχολογικά και ταυτόχρονα ρεαλιστικά στοιχεία του έρωτα. Τι σε έκανε να θέλεις να τα «παντρέψεις» όλα αυτά στο θέμα έρωτας;
Όλες οι επιστήμες έχουν ασχοληθεί με τον έρωτα σε μια προσπάθεια να τον αποκωδικοποιήσουν. Καμία, ωστόσο, δεν το έχει καταφέρει πλήρως. Η λογοτεχνία επιτυγχάνει να δώσει πολλές πτυχές του έρωτα ταυτόχρονα, γι΄ αυτό άλλωστε δεν έχει σταματήσει ποτέ να τον καταγράφει. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα με πολλές διαστάσεις και πτυχές. Παρόλο που πολλοί στις μέρες μας επιμένουν να τον κακοποιούν ως συναίσθημα ή προσπαθούν να μειώσουν την ανάγκη του, ο έρωτας ως βίωμα μπορεί να οδηγήσει στη βαθύτερη γνώση του εαυτού μας. Αυτός είναι ο κύριος στόχος μου στα βιβλία μου. Πραγματεύομαι τον έρωτα γιατί ακριβώς στοχεύω στην αλήθεια του αναγνώστη. Μέσα από τις λέξεις μου θέλω να καταφέρω να τον ταξιδέψω στην αθέατη πλευρά του εαυτού του, να ρίξω λίγο φως στα σκοτάδια του, να ηρεμήσω τους δαίμονές του.
Οι ήρωες στα βιβλία σου –άντρες και γυναίκες- είναι άνθρωποι που έχουν πάθη, ελαττώματα, αδυναμίες, φόβους αλλά στη βάση τους είναι ωραίοι άνθρωποι, δηλαδή θα βρεθούν σίγουρα αναγνώστες που θα τους αγαπήσουν ή θα τους δικαιολογήσουν, δεν θα τους ρίξουν όλοι στην πυρά για τις επιλογές τους.
Επιμένω να επιλέγω χαρακτήρες που αξίζει να διαβάσουμε γι’ αυτούς, να μάθουμε την αλήθεια τους, να δικαιολογήσουμε ως ένα βαθμό τις επιλογές τους γιατί με κάποιο τρόπο μας μοιάζουν. Δεν είναι απαραίτητο για μένα να ταυτιστεί πλήρως ο αναγνώστης με τον ήρωα, γι’ αυτό και δεν προσπαθώ να εκβιάσω συναισθήματα βάζοντας για παράδειγμα τους ήρωες να περάσουν τα πάνδεινα μέχρι να καταλήξουν να ζήσουν τον έρωτά τους. Θέλω όμως ο αναγνώστης να νιώσει τον ήρωα ακόμη και σε σημεία που διαφωνεί με τις επιλογές του. Αυτή είναι η συγγραφική πρόκληση γα μένα.
Δεν γίνεται να μη σχολιάσω τη βαρύτητα που δίνεις στην έννοια της οικογένειας στο βιβλίο «Το μουσείο των ραγισμένων σχέσεων». Η Μάρα μεγάλωνε όλα τα χρόνια μόνη της το παιδί της και όσο κι αν σε διάφορες περιόδους της ζωής της ερωτεύτηκε, δύσκολα αφέθηκε εντελώς. Για την ακρίβεια, πριν τον Στέφανο δεν είχε βάλει κανέναν ολοκληρωτικά στη ζωή της. Σωστό ή λάθος θεωρείς;
Πριν κρίνω την επιλογή κάποιου, φροντίζω να «μπαίνω στα παπούτσια» του, να προσπαθώ να δω μέσα από τα δικά του μάτια. Σε κάθε δεδομένη στιγμή της, η Μάρα θεώρησε ότι ως εκεί μπορούσε να δώσει κι αυτό έκανε. Τίμια. Με ειλικρίνεια. Δεν τα διαθέτουν αυτά οι περισσότεροι άνθρωποι σε ό,τι αφορά το συναίσθημα. Τα θέλουν όλα. Και τον έρωτα και το βόλεμα και την ελευθερία και την επιλογή. Η Μάρα ήξερε τι ήθελε και δεν έκανε εκπτώσεις. Σωστό ή λάθος δεν μπορούμε να πούμε αν ήταν, ήταν επιλογή κι αυτό την κάνει πιο ελεύθερο άνθρωπο από πολλούς άλλους.
Τι είναι αυτό που διακυβεύεται σε μια ερωτική συνάντηση;
Το Εγώ, χωρίς δεύτερη σκέψη. Σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η αντίληψη ότι καθένας κυνηγάει –ή πρέπει να κυνηγά- το συμφέρον του, η συνάντηση με τον αληθινό έρωτα ζητά επιτακτικά να δείξεις εμπιστοσύνη στο τυχαίο, το άγνωστο. Το στοίχημα δεν είναι η παραδοχή της αδυναμίας σου σε έναν άλλο άνθρωπο. Το στοίχημα είναι η αποδοχή και η ανάληψη όλων των συνεπειών του έρωτα, γεγονός που θα τον τοποθετήσει στο βάθρο της προσωπικής αιωνιότητας.
Τα διλήμματα του καθενός στη σχέση του έχουν να κάνουν με προκαταλήψεις. Ποια προκατάληψη μπορεί να εμποδίσει την εξέλιξη ενός έρωτα;
Η πιο βαθιά ριζωμένη προκατάληψη είναι η πεποίθηση ότι όλοι οι έρωτες ή όλοι οι άνθρωποι είναι ίδιοι. Ωστόσο, συχνά, ο τρόπος που εμείς τους αντιμετωπίζουμε παραμένει ίδιος, μέχρι τη στιγμή τουλάχιστον που ένας πραγματικά αλλιώτικος έρωτας εισβάλει στη ζωή μας. Εκεί μπορούμε να ξεχάσουμε ότι ξέραμε ως εκείνη τη στιγμή. Ή να θεωρήσουμε πως ό,τι ξέρουμε δεν είναι αρκετό. Αυτή άλλωστε είναι και η μαγεία του. Πάντα υπάρχει κάτι να μάθεις από έναν έρωτα, πόσο μάλλον όταν είναι τόσο δυνατός ώστε να μπορεί να αλλάξει κάποιο μικρό ή μεγαλύτερο κομμάτι σου.
Από τι απειλείται σήμερα ο έρωτας;
Από την οριοθέτηση των απολαύσεων, την άρνηση να αποχωριστείς την ασφάλεια της προστατευμένης περιοχής σου. Ο έρωτας είναι ρίσκο, μια περιπέτεια που σε βγάζει από τη συνήθεια και την οικειότητα των ανέσεών σου. Έρωτες χωρίς απρόοπτα, έρωτες με ρήτρες ασφαλείας δεν είναι πραγματικοί έρωτες. Ουσιαστικά ο έρωτας σήμερα απειλείται από την απουσία του, από το γεγονός ότι πολλαπλασιάζουμε τις σεξουαλικές ή τις υλικές ή τις πρόσκαιρες απολαύσεις σε τέτοιο σημείο, ώστε πιθανολογούμε ότι αυτά είναι έρωτας. Δεν είναι.
Υπάρχει αυθεντικός, καθαρός έρωτας χωρίς λέξεις, λόγια, ερωτικές τακτικές, πρακτικές, μεθόδους, σκηνοθεσίες και τόσα άλλα τεχνικά βοηθήματα;
Ο έρωτας είναι υποχρεωμένος –τρόπον τινά- να περάσει μέσα από διάφορα τα στάδια της σεξουαλικής επιθυμίας και απόλαυσης, του ναρκισσισμού, του φετιχισμού, της ζήλιας κ.λπ. Στόχος είναι να φτάσουμε στην ουσία του ερωτικού φαινομένου που δεν είναι άλλη από την αποδοχή της διαφοράς των δύο ατόμων που ερωτεύτηκαν και στην παγίωση ενός καθεστώτος που έχει ως βάση τη διαφορετικότητα. Κανείς δεν μοιάζει με κανέναν, πόσο μάλλον δυο εραστές που μάχονται να «επιβληθούν» άλλοτε στα -συχνά ανεξέλεγκτα- δικά τους αισθήματα κι άλλοτε στις συμπεριφορές ή τις ορέξεις του Άλλου, τον οποίο προσπαθούν να έχουν, προσπαθώντας την ίδια στιγμή να μην αφήσουν –ή να μην χάσουν- τον εαυτό τους.
Τι απομένει από τον έρωτα αν αφαιρέσουμε όλα τα «συμπτώματά» του;
Η ουσία του ερωτικού φαινομένου, το βίωμα, η στιγμή, η αλήθεια, η αιωνιότητα.
«Το άνθος της ζωής», Εκδόσεις ΝΙΚΑΣ
Όταν ο Οδυσσέας μετακόμιζε στο Εδιμβούργο για να εργαστεί ως γεωπόνος-ερευνητής στον Βασιλικό Βοτανικό Κήπο, δεν περίμενε πως στο πρόσωπο της συναδέλφου του, της Φρέγια, θα γνώριζε τον έρωτα. Τα συναισθήματά του, γεμάτα εντάσεις, διλήμματα και αναπάντητα ερωτήματα, τον ωθούν σε ένα ταξίδι προς την αυτογνωσία. […]Πόσο εύκολο είναι να διαχειριστεί κανείς τις αλήθειες, ιδίως αν αυτές πονούν; Πώς μπορεί ο έρωτας να βοηθήσει στη βαθύτερη γνώση του εαυτού μας; Τελικά ποιο είναι το ωραιότερο άνθος όλων, "Το άνθος της ζωής";
«Το μουσείο των ραγισμένων σχέσεων», Εκδόσεις ΝΙΚΑΣ
Ο Στέφανος μια ζωή έφευγε πριν πληγωθεί. Πού πηγαίνουν, άραγε, οι έρωτες όταν παλιώνουν, όταν τελειώνουν, όταν πεθαίνουν; Υπάρχει κάποια γωνιά που μπορούν να αφεθούν στη λήθη; Γιατί κάθε κεφάλαιο στον έρωτα που κλείνει, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, αφήνει και τα χνάρια του, υλικά και άυλα. Κι αυτά είναι τόσα, που αρκούν να γεμίσουν ένα μουσείο, το Μουσείο των Ραγισμένων Σχέσεων[...]
Συνέντευξη στη Στεύη Τσούτση
