Η σχολική άρνηση ενός παιδιού είναι μια κατάσταση που αιφνιδιάζει τους γονείς, τους αναστατώνει και τους προβληματίζει. Φαίνεται να ξεκινάει ένα πρωί τελείως ξαφνικά, αλλά η αλήθεια είναι πως το παιδί έχει ήδη ταλαιπωρηθεί για αρκετό διάστημα, γιατί δεν είχε την απαραίτητη υποστήριξη από τους γονείς και τους δασκάλους του. Το παιδί παρουσιάζει σωματικά συμπτώματα, όπως ζαλάδες, ναυτία, εμετό, πόνο στην κοιλιά, τα οποία όμως εξαφανίζονται, όταν νιώθει ασφαλές στον χώρο του σπιτιού του, στο παιχνίδι και στις άλλες εξωσχολικές του δραστηριότητες.
Τα αίτια της σχολικής άρνησης μπορεί να συνδέονται με το οικογενειακό και με το σχολικό περιβάλλον. Στην πρώτη σχολική ηλικία, έχουμε το άγχος του αποχωρισμού με τη μητέρα κι αυτός από μόνος του είναι ένας σοβαρός λόγος για να μη θέλει το παιδί να πάει στο σχολείο. Ενδο-οικογενειακά προβλήματα, μια μετακόμιση και αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, μια σημαντική απώλεια, είναι αίτια που συνδέονται με την οικογένεια και μπορεί να οδηγήσουν σε σχολική άρνηση.
Οι γονείς θα πρέπει να προσπαθήσουν μέσα από ήρεμες συζητήσεις να εκμαιεύσουν ή να καταλάβουν γιατί το παιδί τους έχει άρνηση για το σχολείο.
Καλό είναι αυτές οι συζητήσεις να γίνονται σε ήρεμο κλίμα, χωρίς να προσπαθούν να πιέσουν το παιδί να πάει στο σχολείο με το επιχείρημα π.χ. πως είναι υποχρεωτικό, αλλά και να αντιμετωπίσουν με σοβαρότητα το πρόβλημά του κι όχι να το αμφισβητήσουν ή να το υποτιμήσουν στα μάτια του.
Η άρνηση του παιδιού, ωστόσο, μπορεί να συνδέεται με τον φυσικό και συναισθηματικό χώρο του σχολείου. Ίσως να διακατέχεται από το άγχος της αποτυχίας στα μαθήματα, ίσως η διδασκαλία να μην μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του, ίσως οι μαθησιακές δυσκολίες να είναι το αγκάθι που το ταλαιπωρεί μέσα στην τάξη. Ακόμα, μπορεί να δέχεται - οποιασδήποτε μορφής - εκφοβισμό από ομάδα συμμαθητών του, χωρίς αυτό να έχει γίνει αντιληπτό από τους εκπαιδευτικούς ή από τους γονείς του.
Ένας άλλος λόγος που μπορεί να προκαλέσει σχολική άρνηση στο παιδί, είναι η αδυναμία δημιουργίας συναισθηματικού συνδέσμου με τον εκπαιδευτικό της τάξης. Η αυτο-εκπληρούμενη προφητεία από μέρους του εκπαιδευτικού, η οποία εκφράζει χαμηλές προσδοκίες από τους μαθητές του με σχόλια που προσβάλλουν, υποτιμούν και απορρίπτουν, είναι ένας λόγος που αυξάνει το άγχος του παιδιού. Ίσως και να του προκαλεί φόβο. Κι ένα παιδί που φοβάται, φοβάται. Δεν θα βοηθήσει αν προσπαθήσουμε να απαξιώσουμε αυτόν του τον φόβο ως παράλογο. Είναι αναγκαίο να αποκτήσει το αίσθημα πως το σέβονται και λαμβάνουν υπόψη τις ικανότητες και τις αδυναμίες του.
Η επίρριψη ευθυνών από τους γονείς προς τους εκπαιδευτικούς και αντίστροφα και η έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσά τους, σε καμιά περίπτωση δε βοηθάει το παιδί στο να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει την άρνησή του για το σχολείο.
Το κλειδί, επομένως, είναι η συνεργασία οικογένειας και εκπαιδευτικών.
Το σχολείο είναι ένας χώρος μάθησης μεν, αλλά ταυτόχρονα θα πρέπει να είναι κι ένας χώρος δημιουργικότητας και χαράς για τα παιδιά. Κι είναι ευθύνη όλων μας να τους διασφαλίσουμε αυτήν τη συνθήκη.
