Σε μια συνέντευξή σας διάβασα ότι αφορμή για τη σύλληψη της ιδέας του βιβλίου στάθηκε έργο του Καζαντζάκη. Πείτε μας λίγα λόγια γι’ αυτό.
Διαβάζω πολύ. Αγαπώ ένα σωρό Έλληνες και ξένους συγγραφείς. Περισσότερο από όλους όμως τον Νίκο Καζαντζάκη. Πιστεύω πως είναι ο πιο σπουδαίος Έλληνας συγγραφέας και φιλόσοφος. Γράφω και τον σκέφτομαι, ζω και προσπαθώ να πάρω κουράγιο από κάθε του λέξη. Μια και μόνο πρότασή του αποτελεί έμπνευση για μένα, μπορεί να «γεννήσει» ολόκληρο μυθιστόρημα.
Μέσα από μερικές προτάσεις του από το βιβλίο του, «Ο καπετάν Μιχάλης», βασίστηκε και «Η αγαπημένη των θεών»: Ξέρεις πως εσύ, όχι η μοίρα, όχι η τύχη, μήτε οι άνθρωποι γύρω σου, εσύ μονάχα έχεις, ό,τι και αν κάμεις, ό,τι και αν γίνεις, ακέραιη την ευθύνη.
Μεγάλο μυστήριο ήταν πάντοτε για μένα οι τυχεροί άνθρωποι. Οι άνθρωποι που λες και τους αγαπούν περισσότερο οι θεοί. Πολλοί προσπάθησαν να διερευνήσουν την τύχη τους, να εξακριβώσουν τι είναι αυτό που τους κάνει τυχερούς. Έχουν κληρονομήσει άραγε κάποιες ανώτερες δυνάμεις; Είναι οι αισιόδοξοι, αυτοί που αναλαμβάνουν στόχους δύσκολους και κυνηγούν αυτό που θέλουν;
«Η αγαπημένη των θεών» με βοήθησε να καταλάβω, να βρω τις απαντήσεις που έψαχνα.
Κύριος τόπος εξέλιξης της ιστορίας είναι η Δήλος. Ποια τα κριτήρια προκειμένου να καταλήξετε στους τόπους που διαδραματίζονται τα γεγονότα;
Όταν γράφω, «ταξιδεύω» τους ήρωες μου. Για να έχει αέρα καθαρό η γραφή μου, για να χαρίσω στους αναγνώστες μου την ομορφιά της ζωής, έστω και μέσα από τα ταξίδια. Πιότερο περπατάω στην Ελλάδα.
Γιατί είναι μαγεία κάθε πόλη της, κάθε νησί της. Λατρεύω τα ταξίδια, ακόμα και τα συγγραφικά. Με ιντριγκάρει η ιστορία, η ομορφιά, το παρόν και το παρελθόν σε κάθε χωριό, πόλη, νησί της πατρίδας μας. Προσπαθώ να μεταδώσω την ομορφιά γύρω μου. Να βοηθήσω τον αναγνώστη μου να χαμογελάσει με το κάθε τι. Ακόμα και με τις ηλιαχτίδες, το κελάηδημα ενός πουλιού, τα χρώματα ενός λουλουδιού. Ναι, σίγουρα η ζωή δεν είναι παράδεισος. Μπορεί όμως να μοιάσει με ένα τεράστιο λούνα παρκ συναισθημάτων, με ένα αέναο ταξίδι ομορφιάς. Αρκεί να το θέλουμε…
Κάπου είχα διαβάσει πως οι τόποι που γεννηθήκαμε, μεγαλώσαμε, ή απλά ζούμε, γίνονται σιγά σιγά κομμάτια του ίδιου μας του εαυτού, διαμορφώνουν τον χαρακτήρα μας, πλουτίζουν τη ζωή μας, τη γεμίζουν φως. Και τι πιο υπέροχο για έναν συγγραφέα να προσπαθεί να αποκρυπτογραφεί εκτός από τον χαρακτήρα του ήρωά του και τον ίδιο του τον τόπο;
Ταξιδεύω γράφοντας όμως και στο εξωτερικό. Συνήθως σε μέρη που έχω πάει κι έχω βιώσει. Μυρίζω το κάθε μέρος, παρατηρώ τα χρώματά του, αφουγκράζομαι τους ήχους και τις ιδιαιτερότητές του. Βρίσκω μαγευτικά στοιχεία παντού.
Στην «Αγαπημένη των θεών» διάλεξα να διαδραματιστούν όλα σε ένα νησί, ένα από τα μικρότερα του Αιγαίου, τη Δήλο. Το πιο φωτεινό απ’ όλα, το πιο διάσημο ανά τους αιώνες με τον σημαντικότερο ίσως αρχαιολογικό χώρο. Δεν μπορούσε να είχε μεγαλώσει αλλού η ηρωίδα μου, η Άρτεμη. Δεν μπορούσε να μη λουστεί από το εκτυφλωτικό φως της Δήλου, το Απολλώνιο φως…
Μετά τη Δήλο, ταξίδεψα τους ήρωές μου στη λυτρωτική γαλήνη της Ρήνειας, στον μουντό ουρανό της Αγγλίας. Έπαιξα με το φως και το σκοτάδι σε αυτό το βιβλίο.
Με το φως της Ελλάδας. Και τη σκοτεινιά της Αγγλίας…
Η Άρτεμη, η ηρωίδα σας, είναι ένα κορίτσι που, παρά τις δυσκολίες της ζωής, δε χάνει την αισιοδοξία της. Τα χαρακτηριστικά που της δίνετε αποτελούν έναν τρόπο να μιλήσετε στον αναγνώστη; Να ακουμπήσετε τρυφερά τους φόβους του; Ή αναπτύχθηκαν κατά τη συγγραφή γιατί εξυπηρετούσαν τον μύθο;
Aκολούθησα την προσωπικότητά της, την προσωπικότητα των ανθρώπων που είναι ανοιχτοί σε εμπειρίες, που τολμούν. Κι αυτό μου έδωσε την ευκαιρία να «μιλήσω» στους αναγνώστες μου, να συνειδητοποιήσω κι εγώ μαζί τους πως η τύχη δεν είναι καπρίτσιο της μοίρας. Είναι απλά τρόπος ζωής.
Η «αγάπη των θεών» είναι θέμα συμπεριφοράς, θέμα συνήθειας. Πίστη στον εαυτό μας είναι. Πίστη στο ότι η ζωή ευνοεί τους τολμηρούς. Οι τυχεροί άνθρωποι, όπως η ηρωίδα μου, έχουν μια ήρεμη στάση απέναντι στην καθημερινότητα. Η Άρτεμη είναι ανοιχτή σε νέες εμπειρίες, τολμάει. Υπακούει στη διαίσθησή της. Και το κυριότερο, δεν αφήνει τις αρνητικές σκέψεις να καθορίσουν το μέλλον της. Ακόμα και τα άσχημα δεν τα θεωρεί αποτυχία. Μέσα σε κάθε τι κακό, ανακαλύπτει το καλό. Αρνείται να βαλτώσει και τελικά μετατρέπει την κακή της τύχη σε καλή. Χαμογελάει αληθινά και συχνά, είναι κοινωνική, ακούει με προσοχή τους άλλους, ενδιαφέρεται πραγματικά, τους εμπιστεύεται. Μοιάζει μαγνήτης που προσελκύει τους ανθρώπους γύρω της. Παλεύει, αποτυγχάνει, ξανασηκώνεται, παλεύει ξανά. Πρώτα από όλα και πάνω απ’ όλα, η ματιά της είναι γεμάτη αισιοδοξία.
Και ξαφνικά, από το πουθενά, η ζωή της πλημμυρίζει με το λαμπερό φως της αγάπης.
Ο Κρίστοφερ είναι το ερωτικό στοιχείο του βιβλίου. Πόσο πιθανό είναι να συναντήσουμε στις μέρες μας ανθρώπους σαν κι αυτόν; Βρίσκονται δίπλα μας ή μήπως είναι αυτό που ονομάζουμε κάρμα;
Eίναι πολύ πιθανό, για να μην πω σίγουρο, να συναντήσουμε στις ημέρες μας τον ιδανικό σύντροφό μας. Αρκεί να έχουμε «δουλέψει» με τον εαυτό μας, να τον έχουμε αγαπήσει, να τον σεβόμαστε. Αρκεί να δίνουμε για να παίρνουμε, αρκεί να ακούμε, να κατανοούμε, να υπομένουμε, να προσφέρουμε…
Και τότε ο δικός μας Κρίστοφερ θα είναι πάντα δίπλα μας.
Η Ανδριάνα βιώνει την απόρριψη ξανά και ξανά. Καθορίζει αυτό τη συμπεριφορά μας ακόμη και με ανθρώπους που δεν έχουν ακόμη κριθεί για τη συμπεριφορά τους απέναντί μας; Αποτελεί η διαρκής αναζήτηση της αποδοχής τροχοπέδη;
Η Ανδριάνα είχε εθιστεί στις δυσλειτουργικές σχέσεις, είχε γίνει ένα με την απόρριψη, από τότε που πήρε την πρώτη της ανάσα. Κυνηγούσε απεγνωσμένα την αγάπη, την τρυφερότητα, την αποδοχή. Και ναι, η διαρκής αναζήτηση της αποδοχής μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη, εκτός και αν αποδεχτούμε τις πληγές της παιδικής μας ηλικίας, συγχωρήσουμε πραγματικά όσους μας πλήγωσαν, αποδεχτούμε τον εαυτό μας με όλα τα καλά και τα άσχημά του. Τότε και μόνο τότε θα απελευθερωθούμε, τότε και μόνο τότε θα προχωρήσουμε συνειδητά στον δρόμο της αγάπης. Ευτυχία σημαίνει απορρίπτω την απόρριψη.
Υιοθετείτε την κάθαρση. Όλοι οι ήρωες σας κάτι μαθαίνουν για τον εαυτό τους στο τέλος. Πιστεύετε ότι είναι απαραίτητη η κάθαρση ή είναι η «απαίτηση» του κοινού για δικαιοσύνη που την καθιστά αναπόσπαστο κομμάτι των μυθιστορημάτων με έντονους συναισθηματικούς κλυδωνισμούς;
Σε κάθε μυθιστόρημά μου παλεύω να ξεσκεπάσω την ψυχή των ηρώων μου, να καταλάβω γιατί αντιδρούν έτσι. Είμαι αυστηρή μαζί τους και ταυτόχρονα τους δικαιολογώ, γιατί ξέρω πως τα ελαττώματά τους, οι τρύπες της ψυχής τους δεν έχουν επουλωθεί. Και μαζί με τους αναγνώστες μου προσπαθώ να καταλάβω και να κατανοήσω τις πληγές τους. Ίσως και να συγχωρήσω τα λάθη τους.
Στο τέλος κάθε μου βιβλίου επιδιώκω να φτάνω πάντοτε στη λύτρωση, λυτρώνομαι εγώ, οι χαρακτήρες, οι αναγνώστες μου. Η τιμωρία έρχεται από μόνη της, σαν αποτέλεσμα των πράξεών τους. Η ματιά μου μπορεί να είναι συγχωρητική, αλλά αυτό δε σημαίνει πως δεν πληρώνουν τα λάθη τους και πολύ σκληρά πολλές φορές. Η δικαιοσύνη πιστεύω πως παίζει τον ρόλο της σε κάθε μυθιστόρημά μου.
Στην «Αγαπημένη των θεών», οι ήρωες λυτρώθηκαν όταν βούτηξαν στις αλήθειες της ζωής τους. Κι ήθελα να το τονίσω αυτό, πως η αλήθεια είναι που μας οδηγεί στην ανακάλυψη του εαυτού μας, η αλήθεια είναι που μας εξαγνίζει.
Σκοπός μου είναι να συνειδητοποιήσουμε πως δεν υπάρχουν καλοί, δεν υπάρχουν κακοί. Ως παιδαγωγός δε συμφωνώ με τις ταμπέλες. Υπάρχουν απλά άνθρωποι που μεγάλωσαν με απίστευτες συναισθηματικές στερήσεις. Και σιγά σιγά αλλοιώθηκαν. Το άσπρο κάτασπρο της ψυχής τους μετατράπηκε σε κατάμαυρο. Είναι πρόκληση για μένα να ανιχνεύσω το πώς νιώθουν, να γίνω ένα με την προσωπικότητά τους.
Και πάντα, μα πάντα οδηγώ στην κάθαρση, τους ήρωές μου. Ακόμα και αν πονάω μέσα μου, ακόμα και αν τους έχω «αγαπήσει». Happy end για μένα είναι η ελπίδα σε ένα καλύτερο μέλλον. Είναι να διαβάζεις ένα μυθιστόρημα κι όταν κλείσεις και την τελευταία του σελίδα, να πιστεύεις πως κατάλαβες λιγάκι περισσότερο τον ίδιο σου τον εαυτό.
Η τύχη είναι, τελικά, μοίρα ή τρόπος ζωής; Και η «αγάπη των θεών» είναι εύνοια ή θέμα συμπεριφοράς και αντιμετώπισης της ζωής;
Είναι δύσκολη, τόσο δύσκολη και τόσο παράξενη η εποχή που ζούμε. Αντιμετωπίζουμε το κάθε τι γεμάτοι καχυποψία και κατήφεια, μελαγχολούμε, χάνουμε το κουράγιο μας, παρατούμε τις προσπάθειες. Τα βλέπουμε όλα μαύρα και θλιβερά, ακόμα κι αν δεν είναι. Ζούμε σε μια εποχή πλημμυρισμένη άγχος. Τα πάντα γύρω μας, παράλογα ή μη, επιδρούν ραγδαία στη συναισθηματική μας κατάσταση. Κι όμως είναι στο χέρι μας να ερωτευτούμε τη ζωή, να νιώσουμε στ’ αλήθεια τυχεροί. Γιατί είμαστε. Κι η αισιοδοξία, επιλογή μας είναι.
Πολυδιάστατη είναι η προσωπικότητα του ανθρώπου κι η καρδιά του, ένα κουβάρι κάμπιες. Με μια θαρραλέα ματιά απέναντι στη ζωή όμως, αυτές οι κάμπιες μπορεί και να μεταμορφωθούν σε πεταλούδες, όπως τονίζει ο Νίκος Καζαντζάκης.
Γιατί ναι, η τύχη είναι τελικά τρόπος ζωής. Γιατί ναι, εμείς, κι όχι η μοίρα κι όχι η τύχη, εμείς και μόνο εμείς έχουμε ακέραιη την ευθύνη για το τι θα συμβεί στη ζωή μας.
Ποιοι οι λόγοι που το βιβλίο χρειαζόταν δυο τρόπους αφήγησης: τριτοπρόσωπη και πρωτοπρόσωπη;
Μου αρέσουν και τα δύο είδη γραφής. Συνήθως προτιμώ να γράφω σε πρώτο πρόσωπο για να γίνομαι ένα με τον ήρωά μου, για να «ζω» για λίγο τη ζωή του, για να μεταμορφώνομαι στον ίδιο τον ήρωα κι εγώ και οι αναγνώστες μου. Κάποιες φορές γράφω ορισμένα κεφάλαια σε τρίτο πρόσωπο, αν υπάρχουν πολλοί ήρωες σε ένα μυθιστόρημά μου ή για να εξυπηρετήσω την εξέλιξή του, όπως έγινε και στην «Αγαπημένη των θεών».
Τι καθοδηγεί πιο συχνά τις αποφάσεις των ανθρώπων, το συναίσθημα ή η λογική;
Οι εμπειρίες της παιδικής μας ηλικίας διαμορφώνουν τον χαρακτήρα μας, την προσωπικότητά μας, μας ακολουθούν σε όλη την ενήλικη ζωή μας, καθορίζουν ακόμα και τις διαπροσωπικές μας σχέσεις.
Η καθημερινή μας ζωή είναι πλημμυρισμένη αμέτρητα συναισθήματα. Αγάπη, τρυφερότητα, καλοσύνη, οργή, μίσος, ζήλια, κακία… Με ποια συναισθήματα ακριβώς θα είναι γεμάτη η σελίδα κάθε ανθρώπου, εξαρτάται από την παιδική του ηλικία. Εξαρτάται από την οικογένειά του. Η αγάπη και η ασφάλεια που εισπράξαμε στην παιδική μας ηλικία παίζουν τεράστιο ρόλο στη μετέπειτα ζωή μας.
Είμαστε όσα μας έχουν συμβεί.
Δύσκολα μπορούμε να αγνοήσουμε όλα όσα μας στοιχειώνουν, να ξεφύγουμε από τα λάθη που έκαναν οι γονείς μας. Τα εξωτερικά χαρακτηριστικά μας αλλάζουν τόσο εύκολα. Ο εσωτερικός μας όμως κόσμος, όχι. Τα παιδικά μας χρόνια, οι εμπειρίες μας, όσα μας διαμόρφωσαν, βάρη ασήκωτα είναι και τα κουβαλάμε μαζί μας κι είναι εκείνα που συχνά καθορίζουν τις αποφάσεις μας, το αν θα ακολουθούμε την καρδιά μας ή τη λογική.
Η ελπίδα και το φως έρχονται, πιστεύετε, πάντα και μόνο μέσα από ένα happy end;
Πιστεύω πως γεννηθήκαμε για έναν και μοναδικό λόγο: Να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε.
Στην «Αγαπημένη των θεών» προσπάθησα να τραγουδήσω με όλο μου το είναι, την αγάπη. Σε αντικρίζω. Με αντικρίζεις. Τι θέλω από σένα; Ποιο είναι το νόημα της ζωής μου; Ένα και μόνο ένα: Να με αγαπάς. Η αγάπη είναι το «happy end» της ζωής μας, η αγάπη είναι ο δρόμος που θα μας οδηγεί στην ελπίδα και το φως…
Λίγα λόγια για το βιβλίο
Μια νύχτα με καταιγίδα, μια βάρκα με ένα νεογέννητο μωρό βρίσκει καταφύγιο στη Δήλο. Η Άρτεμη, η αγαπημένη των θεών, μεγαλώνει μέσα στην αγάπη και την ασφάλεια, και τολμάει να κυνηγήσει τα όνειρά της.
Ώσπου ένας μυστηριώδης άντρας με ζαφειρένια μάτια, αλλά κι ένας φόνος στο ιερό νησί θα την αναγκάσουν να παλέψει για την ίδια της τη ζωή. Κι ύστερα όλα μπλέκονται. Φωτεινοί και σκοτεινοί ήρωες, όνειρα κι ελπίδες, κατάσκοποι και δολοφόνοι. Κι ύστερα το αδύνατο γίνεται δυνατό.
Ηλιόλουστη Δήλος, κοσμοπολίτικη Μύκονος, πανέμορφη Ρήνεια, γραφικά ψαροχώρια της Κορνουάλης, όλα σε ένα μυθιστόρημα παθιασμένο. Σαν την Ελλάδα. Γεμάτο φως κι ανθρώπους «ηλιόλουστους».
Γιατί την τύχη μας την κεντάμε με τραγούδια ψυχής…
Λίγα λόγια για τη συγγραφέα
Η ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των φερώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς της ήταν ο φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ρώσσης. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων, τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και το Lοndon Montessori Centre.
Εργάστηκε ως νηπιαγωγός, αλλά και ως υπεύθυνη εκδόσεων. Έχει γράψει 15 βιβλία για ενηλίκους και πάνω από 150 παιδικά βιβλία. Το 2015 της απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό της έργο, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχησή του και τη διαδραστική της σχέση με τους αναγνώστες της, καθώς και το βραβείο κοινού των βιβλιοπωλείων PUBLIC, στην κατηγορία «Ο πιο ερωτικός χαρακτήρας», για το μυθιστόρημά της ΔΙΔΥΜΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ, το οποίο μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση.
Τηλεοπτική σειρά έχει γίνει επίσης το βιβλίο της, ΑΣΤΕΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ. Όλα τα μυθιστορήματά της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ. Είναι παντρεμένη και έχει δύο παιδιά.
Συνέντευξη στη συγγραφέα Ιωάννα Γκανέτσα
