Η κόρη μου τελευταία παίζει συχνά το παιχνίδι όπου σκαρφαλώνει κάπου και μου ζητάει να τη σώσω. Το βράδυ καμιά φορά ξυπνάει λίγο τρομαγμένη. Πριν το Lock down είχαμε βγει μια βόλτα στη γειτονιά, και καθίσαμε σε ένα παγκάκι έξω από την παιδική χαρά που ήταν κλειστή με ταινίες. Μου είπε “Μαμά να φύγουμε από εδώ, με στενοχωρεί να βλέπω την παιδική χαρά έτσι και να μην μπορώ να μπω.”
Όλα τα παιδιά σήμερα καλούνται να διαχειριστούν μια συνθήκη που δεν ταιριάζει καθόλου με τις αναπτυξιακές τους ανάγκες και με θλίβει που η πολιτεία φαίνεται για άλλη μια φορά να μην συμπεριλαμβάνει ενεργά στο σχεδιασμό της τα παιδιά, παρά μόνο σε ό,τι αφορά την εκπαιδευτική διαδικασία προσανατολισμένη αποκλειστικά στο γνωστικό τομέα.
Τα παιδιά ανέκαθεν είναι από τις πιο αδικημένες κοινωνικές ομάδες. Η φράση “παιδί είναι δεν καταλαβαίνει” είναι πολύ διαδεδομένη, δυστυχώς. Κι όμως ακριβώς επειδή είναι παιδί, αντιλαμβάνεται πολλά περισσότερα από όσο νομίζουμε. Μπορεί και τα αισθάνεται πολύ έντονα και δεν έχει όλα τα εργαλεία, που έχει ένας ενήλικας ώστε να τα εξηγήσει με τη λογική του. Τα παιδιά συντονίζονται με το περιβάλλον και τις συνθήκες στις οποίες ζουν, γιατί αυτός είναι ο τρόπος που το ένστικτο επιβίωσης τα προστατεύει.
Η παρούσα συνθήκη βρήκε τα παιδιά, όπως και εμάς, απροετοίμαστα. Έτσι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, καλούνται να μείνουν μέσα σε διαμερίσματα, κάτι που τους στερεί τη δυνατότητα κίνησης που τόσο έχουν ανάγκη καθώς και την επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον.
Στερούνται την επαφή με αγαπημένα πρόσωπα, όπως ο παππούς και η γιαγιά ή η θεία και ο θείος, με τα οποία μπορεί μέχρι πριν να περνούσαν μαζί πολλές ώρες της εβδομάδας και που ίσως να μην τους δόθηκε καν η ευκαιρία να αποχαιρετιστούν γι’ αυτό τον προσωρινό χωρισμό.
Στερούνται τους φίλους τους, το παιχνίδι με συνομήλικους, τη ρουτίνα της ζωή τους με το σχολείο και καλούνται να προσαρμοστούν σε μια εικονική σχολική κοινότητα, η οποία έχει πολλές πρακτικές και όχι μόνο δυσκολίες.
Βλέπουν τους γονείς τους να είναι αγχωμένοι, λαμβάνουν πληροφορίες μέσα από τα μέσα ενημέρωσης που χρησιμοποιούνται στο σπίτι για κόσμο που πεθαίνει, ακούν συζητήσεις γύρω από το θέμα. Δεν είναι πάντα σε θέση να αντιληφθούν τα δεδομένα και τα γεγονότα κι αυτό μπορεί να τα αφήνει με μια αίσθηση αγωνίας ή ακόμα και χάους.
Το καθένα από τα παραπάνω είναι ένας σημαντικός παράγοντας δημιουργίας στρες, πόσο μάλλον ο συνδυασμός τους. Πέρα από τα οφέλη που μπορεί να έχουν προκύψει από τη συνθήκη, όπως χρόνος μαζί με τους γονείς, ξεκούραση και πιο χαλαροί ρυθμοί, είναι σημαντικό να μην υποτιμήσουμε και τα δυσάρεστα συναισθήματα που μπορεί να αναδύονται.
Τα παιδιά μιλούν για αυτά που νιώθουν, αλλά για μας δεν είναι πάντα εύκολο να ακούσουμε.
Δεν είναι συνηθισμένο να πει ένα παιδί “αισθάνομαι μια εσωτερική ταραχή, νιώθω πως δεν έχω έλεγχο στη ζωή μου κι αυτό με τρομάζει. Σε χρειάζομαι λίγο περισσότερο αυτόν τον καιρό να με φροντίζεις και να δείχνεις κατανόηση.” Εδώ που τα λέμε, ούτε για μας τους μεγάλους δεν είναι εύκολο αυτό.
Οπότε πώς μιλούν; Ποιες συμπεριφορές τους δείχνουν ότι προσπαθούν να βρουν τρόπους να διαχειριστούν όλο αυτό που βιώνουν ή ότι κάποιες φορές τα κατακλύζει το συναίσθημα;
Πολλά παιδιά επιστρέφουν σε προηγούμενα στάδια, το λεγόμενο “πισωγύρισμα” που συχνά ακούμε. Μπορεί να ξαναζητήσουν να βάλουν πάνα ή να πιουν γάλα από το μπιμπερό, μπορεί να αυξήσουν πολύ τους θηλασμούς ή να επιστρέψουν στη συγκοίμηση.
Μια έντονη προσκόλληση προς έναν από τους δυο γονείς ή και προς τους δυο μπορεί να εμφανιστεί, να μη θέλουν να μένουν μόνα τους στο δωμάτιο ή να ζητούν να τα κάνουμε όλα μαζί τους.
Μπορεί να δυσκολεύονται να κοιμηθούν το βράδυ ή να έχουν ανάστατο ύπνο, είναι πιθανό να διαταραχτεί και η σχέση τους με το φαγητό, να τρώνε λιγότερο ή περισσότερο από το συνηθισμένο.
Είναι πιθανό να είναι πιο ευερέθιστα, να ματαιώνονται για πράγματα που στα δικά μας μάτια είναι ασήμαντα. Μπορεί να αντιστέκονται σε πράγματα που τους ζητάμε να κάνουν, είτε αυτό αφορά τις ασκήσεις για το σχολείο ή κάποιες άλλες υποχρεώσεις του σπιτιού.
Μπορεί να ρωτάνε συνέχεια τα ίδια πράγματα, ξανά και ξανά για τον κορονοϊό, για το πότε θα δουν τον παππού ή τη γιαγιά, για το γιατί δεν μπορούν να βγουν έξω και να πάνε στην παιδική χαρά.
Μπορεί να είναι πιο νωχελικά, κάπως απαθή, να μην μπορούν να βρουν ενδιαφέρον σε κάτι, να αρνούνται έναν περίπατο ή να μην θέλουν να κάνουν μπάνιο ή να φορέσουν κάτι άλλο πέρα από πιτζάμες.
Και φυσικά, μπορεί να δούμε να παίζουν παιχνίδια που έχουν να κάνουν με θάνατο, με καταστροφές, με κάποιον σουπερ ήρωα ή να παίζουν πολύ το μωράκι, να φτιάχνουν εικόνες από αυτά που τους λείπουν και από αυτά που θέλουν να ξαναζήσουν.
Όλα αυτά είναι σημάδια ότι το παιδί μπορεί να βιώνει άγχος, θλίψη, θυμό ή και όλα αυτά μαζί γι’ αυτή την κατάσταση. Έχει σημασία να το παρατηρήσουμε και να το αναγνωρίσουμε εμείς οι ίδιοι πρώτα, γιατί τότε θα είναι πιο εύκολο και για τα ίδια τα παιδιά να δώσουν υπόσταση στα συναισθήματα τους.
Αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτών των συμπεριφορών μπορούμε να σταθούμε βοηθητικοί απέναντι τους, αντί να αγχωθούμε, να απογοητευτούμε ή να θυμώσουμε μαζί τους. Ας προσπαθούμε να παίρνουμε μια ανάσα κάθε φορά και να διαβάζουμε τους “υπότιτλους “… “νιώθω κάτι έντονο που δεν ξέρω τι να το κάνω. Σε χρειάζομαι, να με ηρεμήσεις, να με καθησυχάσεις, να μου δώσεις την αίσθηση ασφάλειας που έχω ανάγκη.”
Εάν δε φοβόμαστε οι ίδιοι τα συναισθήματα των παιδιών τότε μπορούμε να παρέχουμε το χώρο και το χρόνο να τα επεξεργαστούν στο βαθμό που θέλουν. Ανοίγοντας συζητήσεις και μένοντας στο πώς νιώθει το παιδί και όχι προσπαθώντας να αλλάξουμε, διορθώσουμε, εκλογικεύσουμε το συναίσθημά του.
Όντας συναισθηματικά διαθέσιμοι οι ίδιοι, το παιδί μπορεί να νιώσει πιο ήσυχο ότι ακόμα κι αν δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί, εμπιστεύεται εμάς ότι θα φροντίσουμε να είναι προστατευμένο.
Ας έχουμε το νου μας στα παιδιά μας και στα σήματα που αυτά μας δίνουν ώστε να μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες τους. Είναι άνθρωποι ολόκληροι, με αξιοπρέπεια, με συναισθήματα και χρειάζεται όλη η κοινωνία να το λαμβάνει σοβαρά υπόψιν της!
Το είδαμε εδώ
